Naar Cuba? Sorry, je bent al te laat

Laatste update: 4 september 2023

Eigenlijk horen we het al een paar jaar: je moet nú naar Cuba, voor het te laat is. Ga snel, voordat de Amerikanen het verpesten. Ik voelde de druk en ging in februari 2016 naar Cuba. Serieus: wat een bijzonder land! Maar eigenlijk was ik al een beetje te laat.

Cuba bezoeken

Met te laat bedoel ik niet dat je geen oldtimer meer zult zien of dat je nergens meer communistische invloeden terugvindt. Integendeel. Ik heb het vooral over de manier waarop de bevolking inspeelt op de toenemende stroom toeristen. Het aantal toeristen in 2015 is gegroeid met 17 procent. Dat is echt onwijs veel. Dus natuurlijk wordt het een stuk drukker op het eiland en proberen de Cubanen in te spelen op de wensen van de Westerse toerist. Daar komt niet eens per se een Amerikaan bij kijken.

Geromantiseerd beeld van Cuba

Reizen gaat hand in hand met een keertje flink afgezet worden door de taxichauffeur, af en toe helemaal gek worden van iedereen die je iets probeert te verkopen en vakantiefoto’s die verpest worden door toeristen die in de weg lopen. Noem een willekeurig land en gegarandeerd overkomt je tenminste één van deze drie dingen. Noem me naïef, maar ik dacht dat deze praktijken in Cuba nog niet gaande waren. In mijn omgeving hebben meerdere mensen Cuba bezocht in de afgelopen vijf jaar. En stuk voor stuk kwamen ze enthousiast thuis. De Cubanen waren de liefste mensen die ze ooit hadden ontmoet, het verblijven bij de mensen thuis in de casa particulares was bijzonder én goedkoop, ze waren echt onderdeel van het gezinsleven, het eten bij de casa was het lekkerste ooit op Cuba en er waren nauwelijks toeristen. Serieus, niemand, maar dan ook niemand, had een kritische kanttekening.

Dat kan toch niet? Nope, dus daarom wil ik een korreltje zout bij de euforische verhalen gooien. Een kleintje maar hoor. En eentje die niet eens uniek is voor Cuba. Wat ik namelijk tijdens mijn drie weken op Cuba merkte, is dat het land nu alweer heel anders is dan vijf jaar of zelfs een jaar geleden. De verhalen van eerdere Cuba-gangers bleken al achterhaald.

Langzaamaan wordt Cuba een open economie en daarmee komen ook meer en meer toeristen. Dat is positief en negatief tegelijk. Goed voor de economie, slecht voor de zogenaamde ‘authentieke’ ervaring die je als toerist krijgt. Met mijn veel te romantische beeld van het echte Cuba ligt een lichte vorm van deceptie al snel op de loer. Ik schrijf deze blog absoluut niet om je af te raden naar Cuba te gaan, wel om het geromantiseerde beeld (mocht je dat hebben) een beetje af te zwakken: om de spreekwoordelijke roze bril een beetje op te poetsen. Want niets toeristisch is Cuba vreemd.

Behulpzaam of gewiekst?

Cubanen moeten rondkomen van een minimumloon van zo’n 20 CUC en een set voedselbonnen. Dat is niet veel, zelfs verdomde weinig. Mogelijkheden om een extraatje te verdienen worden dan ook met beide handen aangegrepen. Die mogelijkheden liggen voor het oprapen bij toeristen. Voorbeelden? Een gedeelde taxi die voor een Cubaan 1 CUC kost, kost voor een toerist tenminste het dubbele. Of de taximeter die in CUP (de lokale munteenheid) loopt, moet je afrekenen in CUC (het duurdere toeristengeld).

Als er een bandje staat te spelen bij het terras waar je zit, kun je er vergif op innemen dat ze om fooi komen vragen (of soms zelfs afdwingen). De chauffeur van je fietstaxi vraagt na het afrekenen of je hem niet wat extra wilt helpen met meer geld. De dochter van degene die een taxi heeft geregeld voor je, is toevallig morgen jarig en ze hebben geen geld om taart te kopen. Wil je misschien helpen? Kleding is ook goed. De casa of het restaurant waar je heen wilt, heeft geen plek en dus begeleidt iemand je (ongevraagd) naar een andere optie en vangt daar een commissie (die je indirect zelf betaalt). Soms glippen ze voor je het door hebt snel naar binnen om die commissie op te strijken terwijl je makkelijk zelf een tafel had kunnen regelen.

Het zijn enkele typische voorbeelden van hoe mensen proberen wat aan je te verdienen. En dat is in principe ook helemaal niet erg, ik zou het zelf waarschijnlijk ook proberen als ik hen was. Maar soms ben ik dit soort praktijken echt helemaal zat. Het kan echt zo’n afbreuk doen aan de prachtige dag die ik heb gehad als iemand vervolgens om geld komt vragen/zeuren. Wat ik daarnaast erg zonde vind, is dat ik argwaan krijg bij gewone gesprekken met Cubanen. Willen ze gewoon een gezellig praatje maken, of zit er wat anders achter? Hebben ze nog een casa die ze aan de man willen brengen, of een neef met een casa? Zo zonde, want het zijn vaak leuke gesprekken over van alles en nog wat in een bijzondere mix van Spaans en Engels. Voor mij zijn dit soort momenten dé momenten die een reis van niveau ‘leuk’ naar niveau ‘geweldig’  tillen. Ik vrees dat ik af en toe een mooi gesprek aan me heb voorbij laten gaan door mijn argwaan.

Een gezonde dosis argwaan kan geen kwaad natuurlijk. En soms is het simpelweg hartstikke makkelijk om gebruik te maken van de mannetjes die dingen voor je regelen. Van taxi’s tot casa, van de was tot het diner en van tours tot iemand die je de weg wijst. Zo nu en dan wil ik best wat betalen voor gemak, zolang ik degene ben die er voor kiest om geholpen te worden.

Casa particular: ‘familielid’ of gast?

Ik keek ontzettend uit naar het verblijf bij de mensen thuis. Mijn broer(tje) en zijn vriendin vertelden dat ze bij iedere casa werden verwelkomd met een drankje en voor nog geen 15 CUC (ongeveer evenveel in euro’s) een nachtje konden blijven. Ik zag het wel zitten om voor eventjes deel uit te maken van een Cubaans gezin. In realiteit was ik dat niet. Ik was echt te gast. Dat is ook prima en je kan bij de meeste casas zelf invloed uitoefenen hoeveel contact je hebt. Vaak was er een eigen entree naar mijn slaapplek en kreeg ik mijn ontbijt of avondeten op een apart plekje in of rondom het huis. Soms moest ik zelfs van een gelamineerde menukaart mijn avondeten uitkiezen.

Het klinkt misschien heel suf, maar dat had ik gewoon niet verwacht. Eten wat de pot schaft toch? Eten wat de Cubanen eten! Bij sommige casas heb ik echt heerlijk gegeten, bij anderen was het niet veel soeps. Stiekem vond ik ook dat het soms behoorlijk prijzig was: soms wel 5 CUC voor ontbijt, avondeten vanaf 7 CUC en verblijf voor een nacht met twee personen meestal 25 CUC. Misschien is het ook minder bijzonder omdat we tegenwoordig AirBnb hebben, waar je ook bij mensen thuis verblijft. Dat ik daarom al een beetje gewend ben aan het concept en niet zo ontzettend meer onder de indruk ben van het unieke van bij mensen thuis verblijven. Ik weet het niet. Ik heb echt lieve mensen ontmoet en heerlijk geslapen, bij sommige casas had ik simpelweg graag wat meer van het ‘echte’ leven meegemaakt.

Toeristen, toeristen en nog meer toeristen

In Nederland is Cuba nog niet een heel gangbare bestemming, maar voor Canadezen, Fransen en Duitsers is Cuba blijkbaar al jaren een heel populaire plek voor rondreizen en all-inclusive vakanties. Vooral in Viñales en Trinidad moest ik mijn best doen om de Transtur tourbussen te ontwijken. In Trinidad was het in het oude centrum ‘s avonds moeilijk om een Cubaan te spotten. De toeristen waren overduidelijk in de meerderheid. De trap voor de Casa de la Musica bleek hét trefpunt voor toeristen. Op een drukke avond verzamelden zich met gemak honderd man op de trap. Net vóór de ingang van de Casa de la Musica, want dan geniet je wel van de muziek, maar hoef je geen entree te betalen. Een foto maken zonder een toerist erop is in het centrum van Trinidad vrijwel onmogelijk.

In Trinidad en Viñales merkte ik het ook aan de beschikbaarheid en prijzen van casa: veel zat al vol (februari is ook het staartje van het hoogseizoen) en de prijzen waren flink gestegen. Ook het eten en drinken was buitenproportioneel duur. Twee euro voor een koffie is in Nederland misschien een koopje, maar als je het plaatst tegenover de maandelijkse inkomsten van Cubanen, is het idioot duur. Ook in het vrij geïsoleerd gelegen Baracoa in het Oosten van Cuba hebben zich al flink veel toeristen gevestigd. Het kleine dorpje heeft een straatje vol restaurants met identieke menu’s en identieke prijzen. Binnen zie je geen enkele Cubaan. Gelukkig is het in andere plekken weer vrij makkelijk om toeristen te ontwijken. In Camaguey en Cienfuegos heb ik volgens mij geen enkele andere toerist gezien. Varadero heb ik sowieso ontweken omdat daar vrijwel alleen maar all inclusieve resorts te vinden zijn.

Wel gewoon gaan hoor!

Cuba is dus ook zonder al te veel hulp van de Amerikanen al een klein beetje ‘verpest’ voor degenen die het authentieke Cuba zoeken. Begrijp me niet verkeerd: ik heb een prachtige tijd gehad op Cuba (er zullen nog vele blogs volgen!). Ondanks en ook dankzij de kleine decepties die ik tegenkwam. Ze zijn niet uniek voor Cuba, dit soort dingen kunnen echt overal gebeuren. Laat het je vooral niet tegenhouden, maar poets gewoon je roze bril een beetje op.

Meer Cuba inspiratie?

Handige links voor je Cuba trip

• Accommodatie. In Cuba is Homestay je beste optie.
• Activiteiten. Meld je aan voor een gratis wandeltour bij GuruWalk.
• Autohuur. Het makkelijkst regel je een auto bij TUI Cars.
• Bus. Reserveer busritten bij Viazul.
• Geld. Neem sowieso contant geld mee. Moet je toch pinnen: op sommige plekken wordt je Nederlandse bankpas misschien niet geaccepteerd, regel daarom een prepaid creditcard bij Revolut.
• Reisgidsen. Ik houd van papieren reisgidsen om doorheen te bladeren, te koop bij onder andere Bol.com en Amazon.
• Simkaart. Pas op voor onverwachte hoge bel- en internetkosten. Koop een lokale simkaart ter plekke of regel er eentje online via Airalo.
• Visum. Voor Cuba heb je een visum nodig. Cubavisa is een fijne Nederlandse organisatie die je daarbij helpt.
• Vliegtickets. Vergelijk je opties! Check sowieso Momondo en Skyscanner bijvoorbeeld.
• Verzorgde reizen. Liever compleet verzorgd op vakantie? De keuze is reuze: van ANWB vakanties tot Tui of de Vakantie Discounter. Of ga naar Cuba met Shoestring.

Sommige links op deze site zijn affiliate links. Als jij iets via zo’n link koopt, ontvang ik mogelijk een commissie.