Laatste update: 11 april 2024
Steeds meer merken brengen duurzame zonproducten op de markt. Dat is hartstikke tof. Want het is goed voor het milieu en goed voor onszelf. Ik leg je zo uit waarom. En ik ga in op wat een zonnebrand duurzaam maakt, want zo makkelijk is het allemaal niet.
Waarschuwing: zonnebrand verboden
Ik zag het in Mexico voor het eerst: een bordje met het verzoek om geen zonnebrandcrème te gebruiken als ik het water in wilde. Ik had me in m’n hostel al ingesmeerd, dus helaas pindakaas: ik ging gewoon lekker zwemmen – nogal naïef, weet ik nu. Het verzoek zette me aan het denken. Waarom mocht ik eigenlijk geen zonnebrandcrème gebruiken als ik in die prachtige cenote wilde zwemmen?
Koraal sterft mede door zonnebrand
Eigenlijk is het heel logisch waarom je beter koraalvriendelijke zonnebrand kunt kopen. De zonnebrand die we op onze huid smeren, komt terecht in het water als je gaat zwemmen. De ingrediënten van onze zonnebrandcrèmes zijn vaak schadelijk voor het onderwaterleven. Zonnebrand vernietigt plankton, is giftig voor vissen en het koraal sterft ervan af. De groei van het koraal wordt belemmerd, het koraal kan zich slecht herstellen, het verbleekt en de algen die op het koraal leven krijgen allerlei virussen. Als die algen sterven, kunnen ze het koraal geen zuurstof, voeding en kleur meer geven. En zo sterft dus ook het koraal. Zo maken we de onderwaterwereld onbedoeld en onbewust zelf kapot.
Veilig en duurzaam zonnen, hoe dan?
Hmm, da’s niet de bedoeling natuurlijk. Ik kan niet ontkennen dat er iedere keer als ik het water inga er een olieachtig laagje om me heen verschijnt. Dat kan niet goed zijn toch? Inderdaad, dat is niet oké. Maar gelukkig zijn er alternatieven voor de ouderwetse zonnebrand.
De promotiemachine voor duurzame zonnebrand staat aan. Heel erg AAN. Het blijft voor de gemiddelde Nederlander alleen nog steeds lastig te bepalen wat nou echt een milieuvriendelijke keuze is. De ingrediëntenlijst is en blijft lastig te doorgronden. Daarnaast zitten er verschillende aspecten aan duurzaamheid. Het gaat natuurlijk over de ingrediënten die in de zonnebrand zitten, maar ook over plastic en biologisch afbreekbare verpakkingen, beschermingsfactor, zonnebrandspray versus zonnebrandcrème, koraalvriendelijke zonnebrand, proefdiervrij, of zelfs veganistische zonnebrand. Oeffff, zoveel dingen om rekening mee te houden! Laten we ze één voor één afgaan.
Trouwens, ik heb ook van 18 merken hun duurzame zonproducten getests. Als je daar benieuwd naar bent:
SPF: de beschermingsfactor
SPF staat voor Sun Protection Factor. Aan de SPF kun je zien hoe lang je in de zon kunt zonder te verbranden. Als er dus SPF 15 op je zonnebrand staat, dan kun je vijftien keer langer de zon in dan zonder zonnebrand. Hoe lang dat precies is, ligt aan je huid. De één kan prima een kwartiertje in de zon zitten zonder te verbranden, de ander nog geen vijf minuten. De rekensom is dus: normale duur x factor. Dus 15 minuten x factor 15 = 225 minuten.
Hoe hoger de factor, hoe langer je de zon in kan. Veel zonnebrandmerken stoppen trouwens bij SPF 30. Het verschil in bescherming tussen SPF 30 en SPF 50 is namelijk rond de 1 procent. Ga uit van 95% bescherming bij SPF 20, 97% bescherming bij SPF 30 en 98% bij SPF 50. De zonproducten met SPF 50 doen dus helemaal niet zo veel meer voor je, terwijl je wel denkt dat je eindeloos lang veilig ingesmeerd bent. Zo loop je stiekem alsnog gevaar te verbranden en huidkanker op te lopen.
UVA en UVB
De SPF geeft aan hoe lang je beschermt bent teven Uv-stralen. Daarin heb je twee types: Ultraviolet Aging (UVA) en Ultraviolet Burning (UVB). De UVA-stralen dringen tot diep in je huid door en kunnen je huid verouderen plus de kans op huidkanker vergroten. Door UVB-stralen verbrandt je, deze stralen dringen minder diep door. De meeste zonnebrandcrèmes beschermen tegen alle Uv-stralen, maar je doet er wel goed aan dit even te checken.
Vaak denken we dat we ons alleen hoeven te beschermen tegen direct zonlicht. Maar wist je dat UVA-straling gewoon door glas heen gaat? En dat die straling er ook gewoon is als het niet zonnig is? Het is daarom aan te raden om het hele jaar door je huid te beschermen.
Uv-filters: mineraal vs chemisch
In iedere zonnebrandcrème zitten uv-filters om je huid tegen de zon te beschermen. Een filter vangt eigenlijk de zonnestralingen op en absorbeert die voordat ze je huid en huidcellen kunnen beschadigen. Je hebt daarin grofweg twee keuzes: chemische filters of minerale filters. Minerale filters noemen we ook wel fysische filters of natuurlijke filters. Welke het meest duurzaam zijn? Dat is eigenlijk heel lastig te zeggen. Er zijn namelijk in beide categorieën goede en slechte filters. De tendens is wel om te zeggen dat je beter voor minerale filters (minerale of natuurlijke zonnebrand) kan gaan, maar helaas is het niet zo simpel.
Er is nogal wat discussie over wat nou goed voor jou en de natuur is. Onderzoekers zijn het nog niet met elkaar eens en de verschillende merken ook niet. Waar iedereen het over eens lijkt te zijn is dat chemische filters in je huid intrekken en daardoor in je bloedbaan en zelfs in je urine terecht kunnen komen. De chemische filter zet de uv-straling in de diepe huidlagen om in warmte.
Maar, doet een minerale filter dat ook? Daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Een minerale filter weerkaatst de zon (en dus de uv-straling) door een laagje op de huid te leggen in plaats van in de huid te trekken. Maar sommige onderzoekers en merken geven aan dat ook deze minerale filters absorberen, net als de chemische filters. Alleen absorberen minerale filters met een metaaloxide en bij chemische filters absorbeert koolstof de uv-straling. Het laagje dat de minerale filter op je huid legt, levert helaas wel vaak een witte waas op. En dat is toch wat minder charmant.
Oxybenzone is een veel gebruikte chemische filter, octinoxaat en PABA ook. En dan heb je ook nog Tinosorb S en Tinosorb M. Dat zijn chemische filters die zowel zonlicht absorberen als terugkaatsen (net als de minerale filters dus). De populaire minerale filters zijn zinkoxide en titaniumdioxide. Van zinkoxide wordt gezegd dat het betere bescherming biedt, maar titaniumdioxide is dan weer beter voor het zeeleven. Je kunt het dus lastig 100% goed doen. Zoals gezegd wordt er nog volop onderzoek gedaan en steeds zijn er weer nieuwe onderzoeksresultaten. Zo zegt dit rapport bijvoorbeeld dat zinkoxide en titaniumdioxide misschien toch niet de beste opties zijn voor de oceaan. Lastig!
Nanodeeltjes en microplastics
Het witte laagje dat ontstaat door de minerale filters proberen de makers van natuurlijke zonnebrandcrèmes te voorkomen door nanodeeltjes toe te voegen aan het product. Een nanodeeltje is een ieniemienie deeltje dat de crèmes beter smeerbaar maakt. In het geval van titaniumdioxide betekent het dus simpelweg dat titaniumdioxide zo klein is gemaakt dat het onder de term nano valt. Een nanodeeltje is trouwens niet per se microplastic, maar kan dat wel zijn.
Geen witte waas, beter smeerbaar: dat klinkt goed. Maar hoe kleiner de deeltjes, hoe groter de kans dat ze je huid binnen dringen. Als je met zo’n zonnebrand gaat zwemmen in de zee, kunnen die nanodeeltjes ook weer terecht komen in bijvoorbeeld de kieuwen en hersenen van vissen. Dat is natuurlijk ook niet de bedoeling.
Vanaf een bepaalde hoeveelheid of samenstelling zijn producenten verplicht om ‘nano’ op de ingrediëntenlijst te zetten. Dat betekent dus dat er ook in non-nano zonnebrandcrèmes alsnog nanodeeltjes kunnen zitten. Vaak is dat dan met een coating, waardoor de nanodeeltjes groter zijn zodat ze alsnog op je huid blijven liggen. Maar, niet helemaal eerlijk dus om het als non-nano op de verpakking te zetten. De regelgeving vanuit de EU is daarom ook strikter geworden, waardoor duurzame zonnebrandcrèmes die kortgeleden nog non-nano waren, nu opeens toch nanodeeltjes bevatten. Terwijl er dus niets veranderd is aan de substantie. Volgens de Europese richtlijnen mogen de nanodeeltjes niet meer in sprays zitten, omdat ze kankerverwekkend kunnen zijn als je ze inhaleert. Op je huid is dat dan weer niet het geval.
Het gezondheidsrisico bij het gebruik van nano en non-nano zinkoxide en titaniumdioxide is enorm klein volgens de Environmental Working Group en het RIVM. Volgens de Environmental Working Group bestaan zonnebrandcrèmes met titaniumdioxide niet eens zonder nanodeeltjes. Bij titaniumdioxide zijn er volgens hen altijd nanodeeltjes, alleen zijn bij het ene merk de nanodeeltjes groter of kleiner dan bij het andere merk. Zij zeggen trouwens ook dat de titaniumdioxide-filters (inclusief nanodeeltjes) alsnog de beste optie zijn voor de oceaan en ook het RIVM zegt dat nanodeeltjes veilig zijn. Ze zouden niet of nauwelijks in je huid trekken.
Conclusie? Het ene nanodeeltje is het andere niet. Hoe zo’n nanodeeltje werkt en of ‘ie veilig is hangt van heel veel dingen af (reactie op zonlicht, grootte, vorm, effect op de cel, enzovoorts). Nanodeeltjes zijn dus niet per definitie fout. Maar verwarrend zijn ze wel!
Nog even over die microplastics: een nanodeeltje is dus niet per definitie een microplastic, maar het kán wel. Microplastics zijn heel kleine, vaste stukjes kunststof die slecht oplossen in water en niet afbreekbaar zijn. Er is niet officieel vastgesteld wat nou wel en wat nou niet microplastic is. Daardoor ligt het er maar net aan wie je het vraagt. De ene milieuorganisatie kan dus iets wel zien als microplastic, terwijl een ander datzelfde stofje niet als microplastic ziet. Zo blijft het dus een beetje vaag of je nou een zonnebrand zonder microplastics te pakken hebt. Een goed startpunt om al je verzorgingsproducten onder de loep te nemen is de app van Beat the Microbead. Scan je product en ontdek of er microplastics inzitten.
Vriendelijke zonnebrand voor je huid en lichaam
Naast vriendelijke ingrediënten voor de natuur, wil je natuurlijk ook vriendelijke ingrediënten voor je huid en lichaam. Met die wens beland je opnieuw in verwarring. Sowieso omdat iedere huid anders is natuurlijk. Waar de één prima mee kan smeren, krijgt de ander een vervelende uitslag. Het is wat dat betreft helaas behoorlijk trial & error.
Veel mensen kunnen slecht tegen alcohol en parfums in zonnebrandcrèmes. Jeuk, bultjes, schrale huid: het kan allemaal voorkomen. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld ook gevoelig voor olie, zij kunnen dan weer beter kiezen voor een natuurlijke zonnebrand op waterbasis. Dat zijn meestal de lotions.
En ik zie ook steeds meer merken die trots vermelden dat er geen parabenen in hun producten zitten. Als jij stiekem ook geen idee hebt wat parabenen zijn… Het is een conserveringsmiddel dat ervoor zorgt dat je zonnebrandcrème niet bederft. Het is een chemische stof en is mogelijk kankerverwekkend, vandaar dat het zo omstreden is en de producenten er trots op zijn als het niet in hun product zit. Terecht!
Kort door de bocht kunnen chemische filters allergische reacties oproepen, hormonen verstoren en kankerverwekkend zijn. Maar, dit is wel echt heel zwart-wit gesteld hoor! Want niet alle chemische filters zijn slecht net zoals niet alle minerale filters per definitie goed zijn. Maar, bij de filters van minerale zonnebrand (zinkoxide en titaniumdioxide) zijn de gezondheidsrisico’s minimaal en allergische reacties zeldzaam.
Wat er vooral WEL en NIET op de verpakking moet staan
Ieder merk zegt natuurlijk de beste ingrediënten te gebruiken. Het is alleen voor ons, gewone Nederlanders, lastig te bepalen wie er gelijk heeft. Gelukkig zijn er ook een paar ‘simpele’ uitgangspunten voor als je er geen wetenschappelijke studie van wilt maken. Zo maak je in ieder geval de zo duurzaam mogelijke keuze.
Scan verpakkingen op een aantal termen. Staan ze er niet op, dan zit je waarschijnlijk wel goed. Waarschijnlijk, want duurzame zonnebrand is nog volop in ontwikkeling en nieuwe onderzoeken en inzichten duiken nog regelmatig op. Dit zijn de drie grootste boosdoeners:
- Oxybenzone / Benzofen-3 / bp-3
- Octylmethoxycinnamaat / octinoxaat
- PABA
En heb je een gevoelige huid, dan kun je ook dit beter vermijden:
- Alcohol
- Parabenen
- Parfum
Dit zijn ingrediënten waarvan je wel blij van mag worden:
- Zinkoxide (voorkeur voor non-nano)
- Titaniumdioxide
- Tinosorb
Duurzame zonnebrandcrème, lotion of stick?
Als je op zoek gaat naar de beste duurzame zonnebrand voor jou, kom je ook voor de keus te staan welke substantie je fijn vindt. Een crème, een lotion of een stick? Een zonnebrandcrème is meestal wat dikker dan een lotion. In een zonnebrandlotion zit vaak meer water. En in een zonnebrandstick zit juist nauwelijks water. Dit is een heel compact goedje en voorkomt knoeien! Ik ben eigenlijk nog geen duurzame zonnebrandolies tegengekomen. Nu ben ik toch al niet zo van de olie, omdat de beschermingsfactor daarvan vaak erg laag is.
Liever zonnebrand smeren dan sprayen
Vaak kiezen we voor een zonnebrandspray in plaats van een crème omdat het beter smeert. Het is simpelweg wat dunner. Toch kun je beter kiezen voor een zonnebrandcrème, lotion of stick omdat bij het sprayen er zonnebrandspray verloren gaat. Het vervliegt en komt zo in de natuur terecht. Oftewel, niet zo milieuvriendelijk. Daarnaast is het ook gewoon zonde dat je niet alles van het product gebruikt. Economisch gezien is een crème dus ook de betere keuze.
Waterproof zonnebrand bestaat niet
Waterproof, waterdicht, waterbestendig, waterresistent. Uhm… ok. Ook hier had ik nooit goed bij stil gestaan, maar eigenlijk is het heel logisch dat zonnebrand niet volledig waterdicht is. Na een duik in het water neemt de werking eigenlijk altijd af. Daarom mag de term zelfs niet meer gebruikt worden: het is misleidend.
Het advies is sowieso om iedere twee uur opnieuw te smeren. Zeker na het zwemmen of flink zweten. Eigenlijk vind ik dat die witte waas die je bij sommige natuurlijke zonnebrand ziet ook vooral zichtbaar wordt als je het de tweede keer smeert, of als je nog nat bent van het water.
Diervriendelijke zonnebrand
Als je met zonnebrand op gaat zwemmen, komt er natuurlijk ook zonnebrand in het water terecht. In het zwembad is dat niet zo’n probleem, maar in de natuur wel. Zonnebrandcrèmes kunnen schadelijk zijn voor vissen en koraal. Koraal is trouwens ook een dier, even een feitje tussendoor 😉 . Hoe natuurlijker het product, hoe minder schadelijk. Veel merken doen dan ook hun best om koraalvriendelijke (reef friendly) zonnebrand aan te bieden. Het probleem zit ‘m vooral in de filters die ik al beschreef.
Er zijn nog twee punten waar je op kunt letten als je op zoek bent naar een diervriendelijke zonnebrand. Ten eerste, zijn er dierproeven uitgevoerd om het product te ontwikkelen? En ten tweede, is het een vegan product?
Een proefdiervrije zonnebrand scoren, is eigenlijk niet zo moeilijk omdat er al een paar jaar een Europees verbod is op dierproeven voor cosmetica. Zonnebrandcrème valt daar onder. Alleen weten sommige merken dit te omzeilen door in China te produceren, of gewoon omdat ze simpelweg niet onder de Europese regelgeving vallen. In het overzicht onderaan in dit artikel van de beste duurzame zonnebrandcrèmes heb ik bij ieder merk vermeld of het wel of niet proefdiervrij is. Staat jouw favoriete zonnebrand er niet tussen? Check dan even de Nederlandse Proefdiervrije Cosmetica lijst.
Vegan zonnebrand gaat nog een stapje verder. Die is uiteraard dierproefvrij, maar ook vrij van dierlijke ingrediënten. Bij dierlijke ingrediënten en hulpstoffen moet je bijvoorbeeld aan bijenwas denken. Gelukkig zijn er steeds meer merken die vegan zonnebrand maken.
Verpakkingen – zero waste zonnebrand?
De verpakking is ook nog een dingetje. Veel zonnebrandcrèmes komen in een chique doosje waar dan weer een tube of spray in zit. Er zijn nog nauwelijks zonproducten zonder verpakking op de markt. Gelukkig vinden de meeste duurzame zonnebrandmerken het hartstikke belangrijk om ook duurzame verpakking aan te bieden. Daar zijn verschillende mogelijkheden in: van recyclebaar plastic tot volledig biologisch afbreekbaar materiaal. Dit zijn termen die je kan tegenkomen:
- BPA-vrij: BPA (Bisfenol A) maakt plastic en kunststof elastisch. Het is een chemische stof en kan (in grote hoeveelheden) hormoonverstorend zijn.
- PP plastic: PP (polypropeen of polypropyleen) is een sterk en recyclebaar plastic.
- Bio-based plastic of bioplastic: dit materiaal is gewonnen uit natuurlijke producten, zoals suikerriet.
Kies je duurzame zonnebrand bewust!
Nou, dat was een heel verhaal hè? En het blijft gewoon lastig. Maar als je een duurzamere keuze wilt maken, dan kan dat dus wel. Ik help je graag kiezen: ik heb verschillende duurzame en/of natuurlijke zonnebrand voor je getest. Alle aspecten die ik hier benoemd heb, vind je daar terug.
Steeds een beetje duurzamer smeren
Tot slot een paar praktische tips om duurzamer en gezonder zonnebrand te smeren:
🌞 Koop zonnebrandcrème zonder oxybenzone (ook Benzofen-3 of bp-3 genoemd), octinoxaat en PABA.
🌞 Vermijd alcohol en parfums, zeker als je een gevoelige huid hebt.
🌞 Check of je zonnebrand proefdiervrij is, en misschien zelfs vegan.
🌞 Gebruik geen sprays.
🌞 Ga echt pas een half uur na het smeren het water in.
🌞 Deel deze blog met iedereen die je kent zodat we met z’n allen goed voor onszelf en de natuur zorgen.
Ik heb alle duurzame zonnebrand gekregen om deze blog te schrijven. Geen enkel merk heeft echter invloed gehad op wat ik heb geschreven.
Voor het eerst gepubliceerd: april 2019. Daarna geüpdatet!
