Wandelen rond Amsterdam: de Stelling van Amsterdam (+ Google Maps routes)

Laatste update: 5 december 2022

Wandelen in de natuur van Noord-Holland begint al op een steenworp afstand van het drukke centrum van Amsterdam. De Stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingslinie vol forten, natuur en wandelroutes. 

Wat is de Stelling van Amsterdam?

Forteiland Pampus zegt je waarschijnlijk wel wat. Of het restaurant op het prachtige Vuurtoreneiland, ook nog bezocht door Floortje Dessing in haar programma Floortje blijft hier. Ze zijn allebei onderdeel van de verdedigingsring van Amsterdam: de Stelling van Amsterdam. 

Op zo’n 15 tot 20 kilometer afstand van de stad vind je 42 forten, 4 batterijen, 2 vestingsteden, een kasteelvesting en ontelbaar veel dijken en sluizen. Dit bijzondere gebied is UNESCO Werelderfgoed en het is de ideale omgeving om aan de drukke stad te ontsnappen en te wandelen. Je kunt er trouwens ook perfect varen of fietsen en er is regelmatig iets leuks te doen bij één van de vele forten (check de agenda).

Een achterhaalde verdedigingslinie

De verdedigingslinie is aangelegd tussen 1880 en 1914 zodat het leger, de regering en de koning(in) zich hierbinnen konden terugtrekken als Nederland werd aangevallen. Het land rondom de Stelling kon onder water worden gezet dankzij de dijken en sluizen. Net niet diep genoeg voor een boot en te diep voor een mens. Leuk bedacht, maar de komst van vliegtuigen gooide roet in het eten. Uiteindelijk is er nooit gevochten op de forten. Als je hier meer over wilt weten, is een bezoekje aan één van de drie bezoekerscentra een aanrader. Bij Forteiland Pampus leer je meer over de verdediging in de 19e eeuw, Fort K’ijk richt zich vooral op de natuur en bij vesting Muiden draait alles om de ontwikkeling van Muiden door de eeuwen heen

Wandelroutes Stelling van Amsterdam

De Stelling van Amsterdam is maar liefst 135 kilometer lang. Gelukkig hoef je dat niet allemaal in een dag af te leggen en zijn er meerdere leuke routes tussen de 5 en ongeveer 20 kilometer. Voor de liefhebber zijn er ook meerdaagse wandeltochten. Op de website vind je een routeoverzicht. Uiteraard volgde ik ook een paar wandelroutes. Omdat ik de routebeschrijvingen nogal onduidelijk en onhandig vind (en ik geen zin heb om allerlei apps te downloaden), heb ik ze voor je ingevoerd op Google Maps. De onderstaande wandelroutes zijn allemaal routes die beginnen en eindigen op hetzelfde punt, rondjes dus.

Tip! Zorg je voor goede wandelschoenen? Te koop bij onder andere Bever en Decathlon. 

Wandel de Fortenroute Spaarndam (6km)

De Fortenroute Spaarndam start aan de Westbroekplas, bij Villa Westend. Hier valt mijn blik al op het stadsstrand er net naast. Gelukkig is het startpunt hetzelfde als het eindpunt, dus na deze wandeling kun je hier nog lekker even chillen aan het water. Of misschien even een koffietje doen bij Villa Westend. 

De route leidt door de Spaarndammerpolder langs het water, langs kleine riviertjes en het grote vaarwater Mooie Nel. Het ligt letterlijk onder de rook van Amsterdam. In de verte herken ik gebouwen die ik herken van rijden over de A2 naar de A10. Ik wandel langs prachtige woonboten, weilanden met koeien en paarden en dijken met schapen. Het is lammetjesseizoen, en dat is genieten. Bij het Landje van Gruijters vind je veel vogelsoorten. In de winter staat dit gebied onder water en zie je vooral watervogels. In de zomer graast er vee. Her en der staan windmotoren die ervoor zorgen dat het waterpeil op orde blijft (bemalen). 

Het Fort benoorden Spaarndam en het Fort bezuiden Spaarndam liggen op de route. Samen zijn zij de Positie Spaarndam en hun doel was de sluizen van Spaarndam te verdedigen. Fort benoorden moet je op een afstandje bewonderen. Bij Fort bezuiden kun je op gezette tijden (gesloten op dinsdag, woensdag en donderdag) wel terecht voor een bezoekje. Er is een terras en je kan er ook een bootje huren. 

Ik maak een klein uitstapje het dorp in, want hier staat Hansje Brinker. Het jongetje dat zijn vinger in de dijk stak om zo een ramp te voorkomen. Wel een beetje gek dat hij op het beeld zijn hele hand gebruikt, just sayin’. Hier in Spaarndam vind je ook een pittoresk stukje kade aan de Westkolk en Oostkolk. Neem dat zeker even mee als je toch van de route afwijkt. Het gaat maar om een ommetje van 500 meter extra. 

Let op bij deze route! Bij het Boezemgemaal Spaarndam pak je het kleine paadje richting het Fort bezuiden en volg je dus niet de weg. Google Maps weet helaas niet dat dit kan. 

Het Liniepad Abcoude wandelen (8 – 11 km)

Abcoude ligt in de provincie Utrecht maar grenst direct aan Amsterdam. Vanaf het station Abcoude wandel je zo de lanen en de paden van Abcoude in. Ik bewonder prachtige huizen, villa’s eigenlijk, die idyllisch liggen aan de Gein. Ongelooflijk hoeveel natuurschoon er op zo’n korte afstand van Amsterdam ligt. Ik open meteen Funda, maar ik moet nog even doorsparen voor een optrekje hier. 

Ik wandel vooral over een gedeelde straat: zowel wandelaars, fietsers als auto’s zijn welkom. Langs de route vind ik mooie doorkijkjes over het water en de weilanden in, en een tweetal molens. Uiteraard, hoe kan het ook anders, is er ook een fort. Het Fort bij Nigtevecht ligt aan het Amsterdam Rijnkanaal en is te bezoeken. Je kunt er rondom picknicken en je kunt er ook een drankje kopen. Vlakbij ligt de batterij die je vanaf de liniedijk kunt bewonderen. 

De terugweg gaat via de andere kant van de rivier Gein. Je kunt dan gewoon terug naar het station en dan heb je zo’n 8 kilometer in de benen. Of verleng de route met bijna 3 kilometer en bezoek ook het Fort bij Abcoude, het oudste fort van de Stelling van Amsterdam.

Er staan blauwe pijltjes langs de route, maar ik zie die over het hoofd en maak daardoor per ongeluk een wandeling van 15 kilometer. Oeps! Gebruik dus het Google Maps kaartje hieronder om je kilometers in te perken.  

Rondje Veerplas wandelen (6,7 km)

De Veerplas is een heerlijke plas in Haarlem. Voor je oriëntatie: vlakbij IKEA. Er is gratis parkeergelegenheid, een strandje, veel gras en een fijn terras bij Het Veerkwartier. Strijk daar na je wandeling zeker even neer. De wandeling zelf begint bij het station Haarlem Spaarnwoude. 

De wandeling gaat langs weiden en moerassen, over kleine wandelpaadjes en fietspaden. Het fietspad tussen het Fort bij Liebrug en de Veerplas is wel wat smal als het wat drukker is. Onderweg staat een molen, al sinds 1701, en er liggen twee forten op de route. Het Fort bij Penningsveer is helaas niet vrij toegankelijk. Hiervoor moet je een afspraak maken. Het Fort bij de Liebrug is wel te bezoeken. Gewoon om even omheen te lopen, of om een wijnproeverij te doen bij Casa Fortezza. 

Westwouderpolderroute: Eiland de Woude (6,9 km)

Dit rondje komt eigenlijk slechts op een afstandje langs de Stelling van Amsterdam, het Fort van Marken-Binnen zie je onderweg aan de overkant van het Noordhollands Kanaal. Tenminste, als het niet zo mistig is als tijdens mijn bezoek! Gelukkig kan ik wel het mooie ophaalbruggetje bewonderen en de houten huisjes. Nog maar eens terugkomen in de zomer dus.

De Westerwouderpolderroute ligt in het Oer-IJ gebied, hier stroomde heel lang geleden nog een zijtak van de Rijn. De route is een leuke wandeling over het eiland en door het dorpje De Woude. Je kunt er alleen komen met een pontje. Alleen dat is al leuk! Vervolgens loop je het eiland rond. De route is duidelijk aangegeven met borden en pijltjes, het kan bijna niet misgaan. De hond mag mee, maar wel aangelijnd. Houd je daar aan, want er leven veel vogels in dit gebied en die hoeven niet gestoord te worden. Je mag trouwens ook niet van de dijk af, zo bescherm je de natuur.

Wandel het rondje Marken-Binnen (10,5 km)

Geniet van de landerijen vanaf de Starnmeerdijk: koeien en schapen begroeten je. Je loopt tijdens dit rondje Marken-Binnen door een vrij open gebied, dus hopelijk heb je de wind in de rug. Het stevige rondje wandelen in de Starnmeerpolder begint bij Fort bij Marken-Binnen. Helaas mag je dit fort uit 1905 niet zomaar bezoeken. Het is namelijk een opleidingscentrum voor brandweer en bedrijfshulpverlening. Wel kun je het van een afstandje bewonderen en hier je auto parkeren om aan je wandeling te beginnen. Eerst loop je een stuk langs de provinciale weg. Dat kan best wat onrustig zijn, maar de waterkant aan je rechterhand is hier wel prachtig. In de verte prijkt een molentje. Hallo Holland!

Zodra je op de dijk bent, laat je de drukte achter je. Hier hoor je enkel een koe loeien en een schaap blaten. Er is wel wat verkeer, maar dat is op één hand te tellen. Op de lange straat die je inslaat vanaf de dijk, de Middelweg, passeer je een oude kaasmakerij. Kaasmakerij De Ceres werd in 1905 opgericht en gesloten in 1934. Aan de straatkant staat een informatiebordje zodat je een idee krijgt hoe het er hier aan toeging vroeger.

Het is trouwens de moeite waard om dit rondje Marken-Binnen af te sluiten met een prachtige zonsondergang over de Markervaart.

Let op bij deze route! Blijf aan het begin van de route gewoon het water volgen. Ga niet mee met de provinciale weg zoals op het kaartje. Er loopt gewoon een wandelpad. Google Maps weet helaas niet dat dit kan. 

Je kunt dit rondje trouwens eenvoudig een stukje (3 kilometer) langer maken als je niet de Middelweg inslaat, maar gewoon de dijk blijft volgen. Dan blijf je alsmaar het water volgen tot het voetveer waar je naar links gaat en de Starnmeerdijk blijft vervolgen. Alsmaar blijven volgen en dan kom je vanzelf weer bij de provinciale weg uit.

De Aetsveldroute (12,9 km)

Wil je een flinke wandeling maken rond Amsterdam, kijk dan eens naar de Aetsveldroute. Deze begint (en eindigt) bij station Weesp. De route leidt eerst een stukje door het leuke, historische centrum van Weesp. Dit stadje ligt prachtig aan het water en heeft mooie oude gebouwen langs de waterkant staan. Na de wandeling kun je hier dus even lekker een terrasje pakken.

Weesp is een vestingstad en heeft maar liefst twee forten. Het Torenfort aan de Ossenmarkt ligt in het centrum en daar kom je aan het eind van je wandeling langs. Fort Uitermeer ligt op ongeveer 2/3 van de route. Hier kun je bij het paviljoen een drankje doen of op het heerlijk bosrijke terrein langs de sluis op een bankje plaatsnemen met je eigen snacks. Bekijk ook even de plofhuisjes waar munitie werd opgeslagen. Nu doen ze dienst als vergaderlocaties en concertzaaltjes.

De wandeling gaat een heel eind langs de Vecht, waar je op mooie dagen veel bootjes voorbij ziet trekken. Een deel van de route gaat tussen de weilanden door en is dus ook niet verhard. Voor deze wandeling zijn goede schoenen daarom wel aan te bevelen. Je wandelt ook nog langs Fort Hinderham, maar deze is niet vrij te bezoeken en alleen bereikbaar via een smalle verbindingsweg over het water. Ik heb ‘m overgeslagen, want ik vond 12,9 kilometer wel genoeg. 😉

Meer wandelroutes rond Amsterdam vind je op de website van de Stelling van Amsterdam.