Back to basic bij de Shipibo’s in de Peruaanse jungle

Laatste update: 7 juli 2021

Diep in de jungle van Peru leef ik met het daglicht. Ik pas mijn ritme aan op de zonnige dagen en de donkere nachten. Dat gaat als vanzelf. Sommige dingen gaan niet vanzelf en vind ik lastiger te omarmen. Vooral hygiëne dingetjes. Maar dat is het allemaal waard om een tijdje door te brengen met een Shipibo familie en de jungle gemeenschap.

Ik ben in de jungle in het Amazonegebied in de buurt van Nauta in Peru. Ik ben hier om voor het eerst ayahuasca te ervaren, maar de ervaring gaat veel verder dan dat. Ik woon hier ook echt. Eigenlijk ongewild, omdat ik vast kom te zitten in de jungle en ik geen kant meer op kan. Dat geeft me wel de kans om volledig in het leven hier op te gaan. Hoewel de dagen vooral bestaan uit hangen, eten, lezen en een beetje kletsen is het gewone, dagelijkse jungle leven voor mij al heel bijzonder.

Over de Shipibo’s

Neem alleen al de Shipibo familie van Inca Shipiba. Sjamaan Mathilde is jaren geleden met haar gezin uit Pucallpa vertrokken om in de jungle bij Nauta een nieuw leven op te bouwen. Ze heeft als sjamaan bij andere ayahuasca centrums gewerkt en heeft inmiddels haar eigen centrum opgezet. Bijzonder, omdat ze een vrouw is (de meeste sjamaans zijn man) en omdat veel centrums gerund worden door Westerse mensen.

Shipibo’s wonen in Peru, vooral in de omgeving van Pucallpa en in mindere mate rondom Iquitos. De Amazonestam is een van de ongeveer 60 etnische groepen in Peru. In totaal rekenen zich ongeveer 330.000 mensen zich tot de inheemse bevolking van Peru, waarvan er een ruime 30.000 Shipibo zijn. Tenminste, dat is een schatting. Want lang niet iedereen staat geregistreerd. 

De mensen spreken Shipibo, Spaans is hun tweede taal. Vooral de oudere generatie spreekt slechts een enkel woordje Spaans. Engels is helemaal lastig, alhoewel de volwassen zoon van de familie het redelijk lijkt te verstaan. Hij lacht in ieder geval op de juiste moment om grappen. De kinderen van de familie gaan naar een normale school in Iquitos, leren daar Spaans (en hopelijk ook Engels) en groeien zo op in twee werelden. De moderne Peruaanse wereld en de Shipibo wereld, vol rituelen en gebruiken. 

De twee tradities waar de Shipibo bekend om staan, zijn de sjamanistische ayahuasca ceremonie en hun weefkunst. De patronen zijn geometrisch en kleurrijk en hebben een diepere betekenis. Er wordt van gezegd dat ze de uitbeelding van helende boodschappen van de natuur zijn die zij reproduceren in liederen (icaros) en patronen die ze op textiel verwerken. Het ene patroon staat voor voorspoed en een ander bijvoorbeeld voor liefde. Ook de familieleden weven graag en verkopen tassen, kleedjes en meer aan bezoekers en in Iquitos. 

Shipibo’s en ayahuasca

De Shipibo zouden al 2.000 jaar met ayahuasca werken. Of misschien al wel veel langer, who knows. De stam heeft er een lange geschiedenis mee en de stamleden die het pad van sjamanisme bewandelen, worden zeer gerespecteerd in de gemeenschap. Niet-Shipibo, gewone Peruanen, kijken er nog wel eens met argusogen naar. Het is toch een raar, ongrijpbaar wereldje voor buitenstaanders. 

Shipibo sjamaan word je niet op de universiteit. Een sjamaan volgt jarenlange training onder begeleiding van een maestro of maestra. Dit zijn volleerde sjamanen. Zij hebben plantdiëten gevolgd en vele ayahuasca ceremonies ondergaan voordat zij zelf mensen mochten begeleiden. De ‘opleiding’ begint al op vroege leeftijd binnen de familie. Volgens de Shipibo’s heeft iedere plant een geest, een ziel en een eigen lied (de icaro). Sjamanen volgen jarenlang dietas, waarbij ze zich in isolatie toeleggen op het leren kennen van de plant, zijn werking, toepassing en liederen. Dit doen ze plant voor plant. 

Het is een interessante wereld, en wat had ik graag prachtig Spaans gesproken om er meer over te leren van de familie. Eerst mijn Spaans dus upgraden en dan een keertje terug. 

Jungle woordenboek

In de jungle leer ik een ander vocabulair. Termen die mij compleet vreemd zijn. Soms gerelateerd aan ayahuasca, soms onherleidbaar. Zo staat er nu in mijn jungle woordenboek:

• Bobinsana: een Amazoneplant die lucide dromen, kracht en energie opwekt. Helpt bij allerlei kwaaltjes, soms ook vermengd in ayahuasca.
• Chacruna: ook een jungleplant die vaak wordt toegevoegd aan ayahuasca vanwege het hallucinerende effect.
• Kambo: een manier om je lichaam te ontgiftigen door kleine wondjes op je huid te branden en daar het gif van een groene boomkikker op aan te brengen. 
• Mapacho: een sigaret van wilde tabak waarmee je een ruimte kan reinigen van negatieve energieen en connectie kunt maken met de geestenwereld.
• Maloka: de ceremonieruimte voor ayahuasca.
• Rapé: een poeder dat je opsnuift voor een oppeppende werking.  
• Sigame sigame: een medicinale plant voor de liefde.
• Tambo: mijn jungle hut, met een bed, een tafeltje en een hangmat. 

Eenvoudig leven in de jungle

Bij Inca Shipiba zijn er tijdens mijn verblijf steeds twee tot vier gasten, twee medewerkers en een deel van de Shipibo familie. Onze eigen kleine jungle gemeenschap. Er is plek voor veel meer mensen, maar het is laagseizoen als ik er ben. Zo back to basic als de Shipibo’s leven, doe ik dat nu ook. Ik was mezelf en mijn kleding in de rivier. Ik ga naar het toilet op een composttoilet of een Westers toilet dat ik met een emmer water doorspoel. Als het voldoende regent, hebben we vers drinkwater. Regent het een paar dagen niet, dan koken we rivierwater. Er is alleen elektriciteit in de gezamenlijke ruimte. Daar laad ik mijn telefoon op aan een batterij die gevoed wordt door zonlicht. Is er weinig zon, dan moeten we zuinig omgaan met de elektriciteit. De hele dag de ventilator aan is er dus niet bij. ‘s Avonds springt er een fel peertje aan. Een echte muggenmagneet. Meestal knippen we het licht rond een uurtje of acht alweer uit en gaat iedereen terug naar zijn hutje. Nog even wat lezen, sterren kijken of gewoon slapen. 

In mijn hut, mijn tambo, steek ik ’s avonds een kaarsje aan en luister ik naar de junglegeluiden. Kikkertjes, krekels, vogels, insecten. De eerste nachten beangstigt het me af en toe. Later geniet ik er steeds meer en meer van. En ja, er zitten kakkerlakken. En ja, er zijn spinnen. Maar ik zou het niet anders willen in de jungle. Overdag fladderen helder blauwe vlinders voorbij (blue morpho) of laat de natuur even zien hoe cru ze kan zijn en vinden we een dode hond langs het wandelpad en een door gieren aangevreten boa. 

Er lopen kippen rond over het terrein. Kippen die moeten vrezen voor hun leven want een van de honden haalt zo nu en dan opeens uit naar een kip die het moet bekopen met haar leven. Er is een gezellig kwakend onafscheidelijk eendenpaartje en een kleine jungle kat die ook de honden zo veel mogelijk vermijd door zich te verschuilen op het anti-muskietennet boven de keuken. Er zijn drie honden. Eentje is komen aanlopen vanuit Nauta en heeft besloten dat dit zijn nieuwe thuis is. De andere twee zijn moeder en zoon en horen bij de familie. Moeder en zoon hebben overigens dezelfde vader. De vader woont een stukje bovenop en is het alfamannetje van de junglehonden: hij is de vader van vrijwel iedere pup en gevreesd vanwege zijn grootte. Hij komt regelmatig even buurten. 

Koken doen we op een gasstel met drie pitten. Als het gas op is, moet iemand de enorme gasfles zo’n 25 minuten op zijn rug dragen richting Nauta. Zijn rug ja, de mannen pakken dit werkje op. Er staan twee enorme regentonnen in de keuken die worden aangevuld met water uit de rivier. Hier doen we de afwas mee. Het verse regenwater is te kostbaar om mee af te wassen. Er is geen koelkast, dus eten is beperkt houdbaar. Heel af en toe eten we een stukje kip of vis. Het menu is vooral vegetarisch. Soms maken we popcorn, frietjes van zoete aardappel en yucca of drinken we warme chocolademelk van pure cacao. Hemels!

Voor boodschappen gaan we naar Nauta, gewapend met een boodschappenlijstje. Je wilt namelijk echt niet iets vergeten. Want het is een zweterige wandeling heuveltje op en af over een dichtbegroeid jungle pad, afgewisseld met onbegroeide stukken waar de hitte me steeds weer overvalt. Eenmaal uit de jungle vervolgen we de weg met een mototaxiritje van een minuut of tien. Heerlijk om de wind even te voelen. Halverwege passeren we een lange, smalle brug waar voetgangers en mototaxi’s overheen kunnen. Als er een mototaxi richting het centrum rijdt, moeten de mototaxi’s uit het centrum wachten tot de brug weer vrij is. Soms kan dat behoorlijk lang duren omdat er steeds weer mototaxi’s opduiken. Andere keren staan agenten de boel te regelen. Op de markt is het druk en broeierig. Soms komen we de sjamaan of een ander familielid tegen, of bekende gezichten uit de jungle. Nauta heeft een levendige markt en redelijk wat winkels. Ruim voldoende om inkopen te doen. Gewoon normale boodschappen, of een gebarbecuede schildpad. Mocht je daar zin in hebben. Vaak scoren we ook nog even iets lekkers, een ijsje of een jungle specialiteit als een in bananenblad gegaard stuk kip omhuld met rijst en een verdwaalde olijf.

“Uitjes” in de jungle

Boodschappen doen is dus al een hele onderneming en een fijne onderbreking van de dag. Het voelt als een uitje. Andere dingen die we doen om even aan het ayahuasca centrum te ontsnappen zijn het bezoeken van andere centrums en daar een poosje kletsen. We bezoeken een kleine waterval in de buurt en Santuario Virgen Rosa Mistica. Op dit punt zou een van de chakra’s van de aarde liggen. En aan de andere kant van de stad is er een publiek zwembad (Recreo Turistico Zwie Jaen), waar we tegen een klein bedrag mogen zwemmen. Het zwembadwater voelt zo verschrikkelijk schoon na al die douches in de rivier! Er wordt continu op een veel te hoog volume muziek gedraaid en je kan er een hapje eten. Het stelt allemaal (in vergelijking met al het moois dat Peru te bieden heeft) misschien weinig voor, maar wonen in de jungle is al een ervaring op zich. 

Omgangsvormen: geduld en vrijheid

Het leven in de jungle is dus rustig, ook op het terrein van het centrum en onderling. Er zijn wat werklui die in een week tijd een nieuw toiletgebouwtje uit de grond stampen en dat is dan ook meteen het meest enerverende wat er in een week gebeurt. Een oude familievriend werkt langzamer dan slow motion de hele dag gestaag door op het terrein: dan weer aan het vegen, dan in de tuin aan het werk. De jongere familieleden trekken er regelmatig op uit, naar de markt in Nauta, even naar de stad in Iquitos. Het is een onaangekondigd komen en gaan van mensen.

Onaangekondigd en veranderlijk, dat is hoe het gaat in de jungle. Het is enorm vrij. Waar ik thuis zou zeggen dat ik nu op pad ga om iets te ondernemen, verdwijnen mensen hier gewoon plots. Zelfs al heb je met ze afgesproken om die dag samen iets te doen. Afspraken zijn super flexibel. 9 uur ’s ochtends wordt met gemak 3 uur ’s middags. Staat er spaghetti op het menu, ligt er rijst op mijn bord. Voor Westerse mensen als ik is dit moeilijk te begrijpen. Het frustreert met af en toe, maar met de tijd gaat het steeds beter.  

Ik begin hier ook Peruaanse trekjes in mijn Hollandse vader te herkennen. In huize Sterenborg galmt regelmatig de naam van mijn moeder door het huis als hij een extra handje nodig heeft. Per direct en nu. Zo gaat het hier ook. Het enige verschil is dat beide partijen het hier accepteren. Als een familielid hier iemand nodig heeft, roept ‘ie over het hele terrein totdat ‘ie antwoord krijgt. De andere persoon komt dan direct aangehobbeld om in actie te komen. Laat gewoon liggen waar ‘ie mee bezig was zonder mopperen. Onwijs behulpzaam. Niet alleen naar elkaar, maar ook naar mij en de andere gasten.

Roddel en achterklap in de jungle 

Er is dan misschien geen Story of Privé in de jungle, maar er wordt me toch een partijtje afgeroddeld. Er zijn meerdere ayahuasca centra in de omgeving die met elkaar concurreren. Dat betekent dat ze nog weleens met een beschuldigend vingertje naar elkaar willen wijzen. Of sterk aangezette verhalen over elkaar willen vertellen. Vaak gevoed door ervaringen van toeristen die van het ene naar het andere centrum verhuizen. De één vindt de ander te duur, de ander vindt de één een geldwolf. Het kunnen van de sjamaan wordt in twijfel getrokken. En omdat het een vrij afgezonderde bedoeling is, komt veel informatie uit de tweede, derde of zelfs vierde hand. Maar, als het echt nodig is, dan slaan ze de handen in elkaar. Regelmatig wordt er even polshoogte genomen bij elkaar en informatie uitgewisseld over gasten om ervoor te zorgen dat ayahuasca ceremonies veilig verlopen. Zo wordt bijvoorbeeld voorkomen dat mensen allerlei plantmedicijnen door elkaar gebruiken of dat ze medische condities verzwijgen. Niemand wil dat er iets mis gaat met ayahuasca en andere planten, want dat kan hun hele business om zeep helpen. 

Stil staan op reis

Mijn onverwacht lange verblijf in de jungle is qua reiservaringen misschien niet zo spectaculair. Geen wervelwind aan nieuwe ervaringen, hoewel ik sowieso meer van de slow travel ben. Geen architectonische hoogstandjes, spannende tours, heerlijke restaurants of bijzondere plekjes. Vooral heel veel ik en de jungle. En dat brengt me op andere manieren heel veel. Zal ik het maar lekker cheesy zeggen? Dit was een fantastische gelegenheid voor een innerlijke reis. Misschien maar een nieuwe blog beginnen? Kimopinnerlijkereis.nl?

Handige links voor je Peru trip

• Accommodatie. Favoriet blijft toch Booking.com. Verblijf je het liefst in een hostel? Check Hostelworld.
• Activiteiten. De leukste tours en activiteiten boek je bij GetYourGuide en Viator. Je kunt het ook proberen bij WithLocals. Voor ‘gratis’ wandeltours: check Freetour.com en GuruWalk en voor fietstours moet je bij Baja Bikes zijn.
• Attracties en musea. Neem ook een kijkje bij Tiqets voor tickets voor musea en attracties (je krijgt 5% korting met de code KIMOPREIS22)
• Autohuur. Ik huur het liefst bij EasyTerra en Sunny Cars vanwege hun all-inclusive / worry-free aanbod. Meer prijzen vergelijken? Dat doe je bij Discover Cars.
• Bussen. Reserveer bussen en treinen in Peru met Busbud, 12Go of Omio.
• Reisgidsen. Noem me ouderwets, maar ik vind het nog altijd fijn om een papieren reisgids door te bladeren. Te koop bij onder andere Bol.com en Amazon.
• Simkaart. Pas op voor onverwachte hoge bel- en internetkosten. Koop een lokale simkaart ter plekke of regel er eentje online via Airalo.
• Verzorgde reizen. Liever compleet verzorgd op vakantie? De keuze is reuze: van ANWB vakanties tot Sawadee, of liever Tui of Shoestring?
• Vliegtickets. Vergelijk je opties! Check in ieder geval Momondo, Skyscanner en Kiwi.
• Yoga retreat. Of ga voor een mooi yoga retreat in Peru!

Sommige links op deze site zijn affiliate links. Als jij iets via zo’n link koopt, ontvang ik mogelijk een commissie.