Een dagje Urk: de leukste bezienswaardigheden en activiteiten

This post is also available in:

Laatste update: 21 oktober 2024

Stiekem zoenen en kauwgom plakken in de ginkies, de hoogste berg van Flevoland beklimmen en een Dikkertje eten. Dat kan alleen maar op Urk! Het voormalige eilandje is ideaal voor een dagje uit in eigen land. Natúúrlijk eet ik er ook een visje en slenter ik langs de haven, maar er is dus nog veel meer te doen op Urk. Let’s go!

Waar ligt Urk eigenlijk?

Urk ligt in Flevoland, in de Noordoostpolder (het is wel een zelfstandige gemeente). Het dorpje ligt direct aan het IJsselmeer. Urk was ooit een eiland in de Zuiderzee en later in het IJsselmeer. De Afsluitdijk splitste de Zuiderzee namelijk op in het IJsselmeer en de Waddenzee, en Urk ligt aan de kant van het IJsselmeer.

Begin jaren 30 van de vorige eeuw was Urk dus nog steeds een eiland, maar in 1939 werd de dijk tussen Urk en Lemmer afgerond. Door deze verbinding met het vasteland was het vissersdorp geen eiland meer. Een paar jaar later, in 1941, werd een groot deel van de zeebodem rondom Urk drooggelegd en toen was er geen ontkennen meer aan: Urk was nu echt Nederlands vasteland. Wel heeft Urk nog een ‘kustlijn’, dus er is genoeg water om je een voorstelling te maken van hoe het er ooit uitzag.

Dit verklaart ook waarom je OP Urk bent. Waag het niet om in Urk te zeggen! Het eilandgevoel wordt volop gekoesterd en beschermd.

Visserij op Urk

Met zoveel water om het dorp heen, is het niet verwonderlijk dat veel bezienswaardigheden op Urk te maken hebben met water en de visserij. In het zoete water van het IJsselmeer vissen de vissers op paling en hier en daar wat baars. Toen de Urker vissers geen directe toegang meer hadden tot de zee dankzij de Afsluitdijk, gingen ze de Noordzee op. De mensen zijn namelijk zo verbonden met de visserij, dat een ander beroep zoeken echt geen optie was. 

De Urker kotters (de vissersboten) vangen de vis op de Noordzee en die wordt vervolgens naar de visafslag op Urk gebracht. Daar wordt de vis bewerkt, opgeslagen en verkocht. Veel mensen op Urk vissen weliswaar niet meer zelf, maar zijn toch nog actief in de visserij bij scheepswerven, vervoerders en visverwerkers. Visveiling Urk is zelfs de grootste visveiling van Nederland. Bij de IJsselmeerafslag mag je in de zomer (mei tot en met augustus) vanaf 14.15 uur ook een kijkje nemen als de verkoop van de vis begint. Let op: op zaterdag, zondag en maandag gesloten. Op zaterdag kun je er wel zelf verse vis kopen.  

Een wandeling door Urk: de Ginkiestocht

Als er maar één ding is dat je gaat doen op Urk, doe dan de Ginkiestocht. Echt! Die wordt georganiseerd door Tourist Info Urk en is ontzettend de moeite waard. Iets meer dan een uur ga je met een gids op pad en maak je kennis met de bezienswaardigheden van Urk. Maar leuker nog: je hoort alle inside scoop over Urk! 

Ik ben op pad gegaan met gids Gert-Jan. Terwijl we door Urk wandelen vertelt hij aan de lopende band verhalen en interessante weetjes over Urk. Als we door de ginkies (steegjes) lopen, lijkt heel Urk hem te kennen: een groet hier en een zwaai daar. We staan stil bij het kauwgomginkie: jongens en meisjes komen hier om een potje te zoenen. Dat wil je natuurlijk wel met een frisse mond doen, dus snel even kauwgom kauwen en die dan op de muur plakken. De muur was ooit helemaal grijswit van de kauwgom, maar hij is een keertje helemaal schoongemaakt. Nu zitten er nog een paar stukjes kauwgom en een stukje verderop ontstaat er langzaamaan een nieuw kauwgomginkie. Er wordt dus nog steeds gezoend op Urk! Gert-Jan wil helaas niet vertellen of een van de kauwgompjes van hem is…

Ik leer tijdens de Ginkiestocht over de geschiedenis van Urk, over de koppige inwoners en lokale gebruiken. Hoe de Urkers de pijn van een bevalling omschrijven als “de Bethelkerk door het kauwgomginkie trekken”, dat je bij Ommelebommelestien (de Urkse equivalent van de ooievaar) voor een babymeisje een gulden moest betalen en voor een jongen twee gulden en dat de Urkers hun dialect graag zien als een taal. 

De Ginkiestocht kost slechts 6 euro per persoon en kun je reserveren bij Tourist Info Urk. 

Stilstaan bij het Vissersmonument

Direct aan het IJsselmeer ligt een indrukwekkende plek waar de overleden vissers van Urk worden herdacht. De mannen (vooralsnog geen enkele vrouw) zijn omgekomen op zee, meestal bij zwaar weer. Hier staan al hun namen op marmeren platen gegraveerd. Er staat een groot beeld van een vissersvrouw bij, zij kijkt nog een keer over haar schouder richting zee in de hoop haar man weer terug te zien. Het monument werd al in 1968 onthuld. Als er nu nog vissers omkomen, wordt hun naam erbij gezet. 

Google Maps locatie

Tip! Benieuwd naar de opvallende oorbellen die veel jongens in Urk dragen? Daar zit een heel verhaal achter! Lees meer over de Urker oorbellen.

Visje eten bij De Urker Vishal

Om de Urker Vishal kun je met de beste wil van de wereld niet heen. Hier staat namelijk altijd een rij omdat je er lekkere, verse vis kunt krijgen voor een scherpe prijs. Glip dus sowieso even naar binnen als je een dagje op Urk bent, al is het maar voor een enkel harinkje of een portie kibbelingen om te delen. De Urker Vishal vind je middenin het centrum. 

Google Maps locatie

De Dikkertjes van Urk

Een Dikkertje is een gevulde roomboterkoek met 100% amandelspijs. Sommige goedkopere varianten van de gevulde koek zijn niet volledig van amandelspijs gemaakt. Op Urk dus wel. Je kunt het Dikkertje eigenlijk bij iedere bakkerij kopen, maar ik raad je aan om naar De Oude Bakkerij te gaan. Hier kun je lekker op het terras zitten, of gewoon binnen, en ook genieten van nog veel meer taartjes. Ontbijten, lunchen, dineren en borrelen kan hier ook!

Google Maps locatie

De vuurtoren van Urk beklimmen

De vuurtoren van Urk hielp boten vroeger hun weg naar de haven te vinden in het donker en voorkwam dat ze vastliepen op de zandbank net voor het land. De vuurtoren is zo’n 18,5 meter hoog en in de zomermaanden mag je ‘m tegen betaling beklimmen. In de andere seizoenen kan dat alleen op afspraak. 

Vanaf dit punt heb je een mooi breeds uitzicht. Je kijkt zo het IJsselmeer over en ziet op een heldere dag drie provincies: Noord-Holland, Flevoland en Friesland. 

Google Maps locatie

Wandel door de havens van Urk

Urk heeft verschillende havens. In de historische haven, Westhaven, liggen oude vissersboten en de oude werfhelling. Die hebben geïnterneerden tijdens de Eerste Wereldoorlog met de hand afgegraven. Nee, geen schep, met de hand! Ten tijde van WOI lag er een interneringskamp op Urk. Hier verbleven zo’n vijftig mensen. Een soort Nederlandse variant op Alcatraz. 

Google Maps locatie

De Urker Orca

In de Oosthaven ligt vooral de pleziervaart. Op een mooie dag leggen mensen hier graag hun bootje aan. Hier woont ook de orca van Urk: een enorme fontein die eens in de zoveel tijd water sproeit zoals een echte orca. Het vermoeden is namelijk dat de naam Urk van Orca komt, omdat op heel oude kaarten Urk ‘Orc’ heet. Het is al de tweede Orca van Urk, omdat de eerste is verwoest door een omgewaaide boom en een brand. 

Google Maps locatie

3D Graffiti in de haven

Als je met door je telefoon de schilderingen op de grond voor de ingang van Tourist Info bekijkt, kom je voor een toffe verrassing te staan. De graffiti komt helemaal tot leven en je kunt diepte zien. Dit is nou 3D graffiti en het is echt prachtig gemaakt. De vuurtoren lijkt echt omhoog te staan en kijk ook eens naar de randen van de schilderingen. Knap hoor!

Kerkje aan de Zee

Het Kerkje aan de Zee is een cadeautje geweest van Amsterdam. Wel een cadeautje met een voorwaarde: de inwoners van Urk moesten zich allemaal bekeren van katholiek naar protestant. Dat vond de bevolking kennelijk best, want het kerkje kwam er. Zo had Amsterdam een baken op Urk en Urk weer een kerk. Een goede deal voor beide partijen. 

Het werd in 1786 gebouwd. Amsterdam was in die tijd ook de eigenaar van Urk, de stad kocht in 1660 het eiland Urk en het eiland Schokland. In 1792 werd Urk zelfstandig, maar op de steen boven de deur van het kerkje zie je nog steeds de drie Amsterdamse kruisjes. 

Google Maps locatie

Dit kerkje staat trouwens op de hoogste berg van Flevoland. 8,5 meter! Ok, misschien is het meer een heuvel (-tje). 

Kun je geen genoeg krijgen van kerken? Dan zit je op Urk goed. Het dorpje heeft meer dan twintig kerken en nog steeds wordt er af en toe een kerk bijgebouwd. Het zijn allemaal protestantse kerken, wel van inmiddels 13 verschillende stromingen. 

Museum Het Oude Raadhuis

Als je benieuwd bent naar de geschiedenis van Urk, dan is Museum Het Oude Raadhuis een bezoekje waard. Je kunt hier de klederdracht en sieraden bewonderen, leren over de visserij en hoe de Urkers vroeger leefden. Het museum is gevestigd in het oude gemeentehuis en direct ernaast ligt een oude visserswoning. Die is helemaal ingericht zoals het er rond 1920 uit heeft gezien, inclusief poepkamertje. Als je het museum bezoekt, mag je ook een kijkje nemen in de visserswoning. 

Google Maps locatie

Het geboortehuis van Appie Baantjer 

Maak een korte stop bij het geboortehuis van Appie Baantje, de schrijver van de Baantjer boeken. Je weet wel, die oude politieserie met De Cock, met ceeooceekaa. Dat staat ook letterlijk op het informatiebordje op het bord. Love it. Voor deze bezienswaardigheid heb je niet langer dan een minuut nodig. Lekker snel.

Google Maps locatie

Wandelen in het Urkerbos

Als je nog wat meer kilometers wilt maken, volg dan het water richting de windmolens en duik daar rechts het bos in. Dat is het Urkerbos. Er ligt een kleine recreatieplas waar de mensen graag vissen en verder is het gewoon een fijn bos om een wandeling te maken. 

Google Maps locatie

Ook leuk om tijdens een dagje op Urk te doen

• Pak de veerdienst naar Enkhuizen, doe een IJsselmeercruise of een andere rondvaart met passagiersschip De Zuiderzee. Bekijk de opties.
• Ga naar het strand, er zijn twee strandjes op Urk. Niet om een lange strandwandeling te maken, maar wel leuk voor een paar uurtjes genieten van de zon.  
• Het laatste weekend van november vindt ieder jaar Urk in Wintersferen plaats. Een weekend lang is Urk dan helemaal verbouwd tot een historisch dorp en de mensen lopen rond in kleding uit die tijd. 
• Pak een terrasje in de haven of warm bij slecht weer juist binnen lekker op. Aan de Oosthavenkade vind je direct naast elkaar verschillende opties. 

Urk op zondag bezoeken, kan dat?

Urk is een nogal gelovig dorp, daardoor ligt het leven min of meer stil op zondag. Je kunt Urk weliswaar op zondag bezoeken, maar houd er rekening mee dat veel bezienswaardigheden, restaurants en winkels gesloten zijn. 

Hotels en andere accommodaties op Urk

Wil je graag wat meer tijd dan een dagje op Urk doorbrengen? Blijf dan lekker een nachtje slapen. Er zijn best veel leuke hotels en andere accommodaties op Urk valt me op!

Wat dacht je van een kabouterhuisje in het Urkerbos? Of de gezellige Bed & Breakfast Werfzicht in het centrum van Urk. Vanuit de B&B Morgenster heb je direct fantastisch uitzicht over het IJsselmeer.

Ik mocht kosteloos met de Ginkiestocht van Tourist Info Urk mee zodat ik de wandeling zelf kon ervaren voor dit blogartikel.

Voor het eerst gepubliceerd: juli 2020. Daarna geüpdatet!